สิ่งที่น่าสนใจ
ถ้ำลอดมีสายน้ำ "ห้วยน้ำลาง" ไหลผ่านตั้งแต่ปากทางเข้าถ้ำไปจนถึงถ้ำสุดท้ายที่อยู่ภายใน โพรงเห่งนี้มีความยาวกว่า 1,000 เมตร กว้าง 20 เมตร สูง 50 เมตร ซึ่งสายน้ำได้กัดเซาะโพรงถ้ำแห่งนี้มากว่าล้านปี ก่อเกิดเป็นถ้ำใหญ่ ๆถึง 3 ถ้ำ ได้แก่ ถ้ำเสาหิน ถ้ำตุ๊กตา และถ้ำผีแมน ซึ่งการท่องเที่ยวทั้ง 3 ถ้ำนั้น ต้องอาศึยการนั่งแพเข้าไป ไม่สามารถที่จะเดินเท้าเข้าไปได้ และบริเวณทางออกถ้ำในยามเย็นท่านสามารถที่จะชมนกนานาชนิดที่บินกลับเข้าถ้ำได้ (ช่วง 5 โมงเย็นถึง 1 ทุ่ม) นอกจากนี้ยังมีกิจกรรมเดินป่าศึกษาธรรมชาติ และตั้งเต้นท์ค้างแรมภายในบริเวณสถานีพัฒนาฯ (ติดต่อสอบถาม 0-5361-7218) เปิดบริการทุกวัน ตั้งแต่ 08.00-17.00 น.

ถ้ำเสาหิน : เป็นคูหาแรก และใหญ่ที่สุด อยู่ห่างจากปากถ้ำประมาณ 300 เมตร มีจุดเด่นคือ เสาหินปูนขนาดยักษ์หลายต้น ที่เกิดจากหินงอก และหินย้อย งอกมาบรรจบกัน กลายเป็นเสาหินขนาดใหญ่ รูปร่างสวยงาม

ถ้ำตุ๊กตา : เป็นถ้ำที่มีหินงอก หินย้อย รูปร่างคล้ายตุ๊กตา ตั้งเรียงรายเป็นจำนวนมาก และผนังถ้ำมีภาพเขียนสมัยก่อนประวัติศาสตร์ เป็นรูปสัตว์ต่าง ๆ ซึ่งสื่อให้เห็นถึงความเป็นอยู่ของมนุษย์ถ้ำในสมัยก่อน นอกจากนี้ยังมีหินรูปร่างต่าง ๆ เช่น จระเข้ กบ นมสาว น้ำตก เป็นต้น

ถ้ำผีแมน : ภายในถ้ำมีท่อนไม้ที่ถูกขุส่วนกลางออกเป็นร่อง คล้ายเรืออยู่กระจัดกระจายในถ้ำ ซึ่งสันนิษฐานว่า เป็นโลงศพของคนในยุคก่อน นับเป็นโบราณวัตถุที่ล้ำค่า

ข้อแนะนำ :
1. ภายในถ้ำมืดมาก ควรมีตะเกียง พร้อมผู้นำทาง (อบต.ถ้ำลอด มีบริการ 150 บาท ต่อกลุ่ม 1-4 คน) และมีบริการล่องแพ (1 แพ นั่งได้ 4 คน) สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมที่ อบต.ถ้ำลอด 0-5361-7242

อัตราค่าบริการล่องแพ (ข้อมูลล่าสุด ธ.ค.50)
ถ้ำที่ 1 - 2 (ไป - กลับ)                                               200 บาทต่อกลุ่ม(1 - 4 คน)
ถ้ำที่ 1 - 3 (ไปแพ - เดินกลับเส้นทางชมธรรมชาติ)     300 บาทต่อกลุ่ม(1 - 4 คน)
ถ้ำที่ 1 - 3 (ไป - กลับ)                                               400 บาทต่อกลุ่ม(1 - 4 คน)

2.หากต้องการเที่ยวให้ครบทั้ง 3 ถ้ำ ไม่ควรเดินทางมาเที่ยวช่วงฤดูฝน (ประมาณปลายมิ.ย.- ส.ค.) เนื่องจากน้ำในถ้ำจะสูงไม่สามารถล่องแพเข้าไปถึงถ้ำที่ 3 (ถ้ำผีแมนได้)

การเดินทาง ตั้งอยู่บ้านถ้ำลอด ตำบลถ้ำลอด อำเภอปางมะผ้า จังหวัดแม่ฮ่องสอน ห่างจากตัวเมืองแม่ฮ่องสอน ประมาณ 76 กิโลเมตร ตามทางหลวงหมายเลข 1095 (ปาย-ปางมะผ้า) ประมาณหลักกิโลเมตรที่ 138-139 มีทางแยกจากอำเภอปางมะผ้า ไปบ้านถ้ำลอด เข้าไปตามทางประมาณ 9 กิโลเมตร ตรงเข้าไปสุดทางจะพบสถานีพัฒนาฯ ถ้ำน้ำลอด

ปากทางเข้าถ้ำลอด และแพพาหนะ

ถ้ำเสาหิน ถ้ำตุ๊กตา และถ้ำโลงผีแมน ตามลำดับ